Volgende week is het alweer Koningsdag. Die ene dag in het jaar waarbij de koning traditiegetrouw een stad bezoekt en wordt ontvangen door de desbetreffende burgemeester. Tijdens dit soort gelegenheden is het gebruikelijk dat hij of zij een ambtsketen over de kleding draagt. Maar hoe zit het nu eigenlijk precies met dit sieraad? Waar komt dit vandaan en aan welke eisen moet het voldoen? Mogen alleen burgemeesters dit dragen? En zijn er ook trends op dit gebied? Ik ben erin gedoken…
Geschiedenis
Het was Thorbecke, destijds minister van Binnenlandse Zaken onder Koning Willem III, die ervoor zorgde dat op 1 januari 1853 de ambtsketen werd ingevoerd. Dit was een onderdeel van de Gemeentewet die destijds van kracht ging en een manier om de burgemeester te herkennen. Het was toen niet verplicht, maar vanuit de overheid werd wel aangegeven dat het wenselijk was dat de burgemeester dit zou gaan dragen.
De gemeenten kregen een brief waarin ze lazen hoe de keten er precies uit moest zien. In het midden, op borsthoogte, moest een zilveren penning hangen met aan de ene kant het wapen van de gemeente en aan de andere kant het wapen van het Rijk. Vanuit de overheid werd er een graveur aangeboden die voor tien gulden deze penningen kon graveren. De ketting zelf liet men vaak door een plaatselijke edelsmid maken.
Deze #ambtsketen van @Korendijk is vandaag voor het laatst functioneel gedragen. Veel gestelde vraag tijdens afscheidsreceptie: krijgt u deze mee of gaat zij naar @MuseumHW? Goede tip, maar @GemeenteHw beslist hierover. pic.twitter.com/rWePjnQDkE
— Servaas Stoop (@ServaasStoop) 4 december 2018
Alleen burgemeester?
De regels over het dragen van de ambtsketen zijn tot op heden hetzelfde gebleven. De burgemeester dient hem te dragen bij officiële gelegenheden, zoals bij het ontvangen van de Commissaris van de koning, de minister of de koning zelf. Maar ook tijdens bijvoorbeeld de vergadering van de gemeenteraad of de uitreiking van koninklijke onderscheidingen. Er zijn burgemeesters die de keten altijd in het openbaar dragen, maar dit is niet verplicht.
Daarnaast dragen ook de gezaghebbers van de zogenaamde ‘BES-eilanden‘ een ambtsketen. Het gaat hierbij om Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Deze gezaghebbers moeten hem tijdens dezelfde soort gelegenheden als de burgemeesters in Nederland dragen.
En ten slotte wordt de ambtsketen gedragen door de rector magnificus. Dit is de hoogleraar-directeur van een universiteit. Hij of zij draagt het sieraad ook tijdens officiële gelegenheden zoals de opening van het academische jaar of bij de viering van een academische promotie.
Eisen
Je zult begrijpen dat het maken van een ambtsketen geen eenvoudig proces is. Marielle Bloemhoff uit Siddeburen is eigenaresse van Goudsmid ten Thije en maakte in 2018 een ambtsketen voor de gemeente Midden Groningen:
”In Groningen zijn er sinds 1 januari 2018 een aantal gemeenten samen gegaan. Nu heten Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde gezamenlijke gemeente Midden-Groningen. Door deze samenvoeging kwam er een nieuwe burgemeester en dus was het tijd voor een nieuwe ambtsketen.
Meerdere edelsmeden werden gevraagd om een ontwerp in te dienen. Vanwege de samenvoeging heb ik een keten gemaakt waarbij er tussen de schakels een plaatje zat dat bestond uit drie delen. Het gladde deel stond voor de cultuur en de mensen, het ruwe deel voor de natuur en het gestreepte deel voor de landbouw. Het zijn allemaal belangrijke elementen in deze gemeenten. Daarnaast heb ik de M van Midden Groningen verwerkt in het midden van de ketting, vlak boven de draaibare munt met de wapens.
Uiteindelijk werd mijn ontwerp gekozen. Dat was een enorme eer, maar kostte ook veel werk. In totaal ben ik acht weken bezig geweest met het maken van de ambtsketen.”
Anno 2019
Ondanks de ambtsketen een zeer oud sieraad is en hij al jaren op dezelfde manier wordt gedragen, zijn er nieuwe manieren om hiermee om te gaan. Zo besloot de Marcel Fränzel als waarnemend burgemeester van het Brabantse Altena, dat is ontstaan door de samenvoeging van Aalburg, Werkendam en Woudrichem, het op een andere manier aan te pakken. Hij vroeg de inwoners om zilver in te leveren zodat dit omgesmolten kon worden voor de nieuwe ambtsketen.
De gedachte was om op deze manier ervoor te zorgen dat de keten een deel wordt van de gemeenschap waaraan iedereen kan bijdragen. Een ‘fair trade’ exemplaar, zoals Fränzel hem noemt.
De inwoners kunnen nog tot het einde van deze maand hun bijdrage inleveren, maar het initiatief is volgens de gemeente nu al een groot succes. Claran Wielenga, woordvoerder van de gemeente Altena, heeft aangegeven dat er iedere dag mensen aan de balie komen om hun zilver in te leveren. ”Vaak zitten er persoonlijke en ontroerende briefjes bij waarin staat waarom ze hun zilver aan ons willen schenken. Die toelichtingen zijn erg mooi om te lezen.”
Ondanks er in het nieuws een aantal mensen zich ook negatief hebben uitgelaten over deze actie, vind ik het mooi dat het toch een succes is geworden. Sommigen waren van mening dat de gemeente hier zelf voor moest zorgen. Maar in het kader van duurzaamheid is dit sowieso een slimme oplossing. Er zijn genoeg mensen die spullen hebben liggen die nooit worden gebruikt. En zeker aangezien zilver bij een handelaar weinig geld oplevert, is het inleveren voor een ambtsketen een goed doel. Mochten ze dit ooit in Haarlem gaan organiseren, dan zal ik in ieder geval zeker mijn bijdrage leveren.
Groetjes,
Aileen
p.s: heb jij nog geen outfit voor Koningsdag? Check dan deze winactie. Je kunt nog meedoen t/m donderdag 18 april 08:00.
