De geschiedenis van de brandweerhelm

De helm is tegenwoordig een standaardonderdeel van de uitrusting van het brandweerpak. Maar wie heeft dit ooit bedacht, en wat droeg men vroeger eigenlijk? En welke landen liepen voorop in hun tijd? In dit artikel duik ik in de geschiedenis van de brandweerhelm.

De geschiedenis van de brandweerhelm

Jacobus Turck (New York) was in 1740 de eerste persoon die bedacht dat mensen die de brand bestrijden een helm nodig hadden. Destijds was het eigenlijk niet eens een helm, maar eerder een hoed. Deze was voorzien van een smalle rand en gemaakt van leer. Daarna maakte Matthew DuBois hem steviger. Hij naaide een ijzeren draad in de rand van de hoed zodat deze beter bestand was tegen hitte en vocht en minder snel krom zou trekken.

Vervolgens ontwikkelde Henry Gratacap, die als vrijwilliger bij de brandweer in New York werkte, rond 1820 een model dat de inspiratie vormde voor de huidige brandweerhelm (zie foto bovenaan). Net zoals zijn voorganger gebruikte hij leer, waar hij door zijn ervaring in bagagemateriaal al veel kennis over had. Hij besloot de helmen te verven zodat men brandweerlieden van verschillende korpsen kon onderscheiden. Het was ook een goede manier om rangen aan te duiden. Zo kregen brandweerlieden een rode helm, hoofdingenieurs een zwarte, en witte helmen met zwarte randen waren voor brandwachten.

Gratacap paste het model verder aan, waardoor het meer de functie van een helm kreeg. Hij maakte de achterkant langer zodat het water dat de brandweerlieden gebruikten niet direct vanaf de helm op de rug zou vallen. Bovenop de helm zat een puntvormige adelaar, die kon worden gebruikt voor het breken van ramen. Men koos voor een adelaar omdat een beeldhouwer ooit een herdenkingsbeeld maakte voor het graf van een vrijwillige brandweerman. Vele jaren later werd deze adelaar verwijderd omdat hij onhandig bleek te zijn; hij bleef regelmatig vastzitten tussen brokstukken waar brandweerlieden vaak doorheen moesten lopen.

Gebroeders Crains

Terwijl Gratacap steeds meer bekendheid verwierf met zijn winkel waarin hij vanaf 1836 helmen verkocht,  waren er twee broers die ook interesse hadden in deze handel. Jasper en Henry Cairns werkten met metalen badges, platen en knopen, eveneens in New York. In samenwerking met Gratacap maakten zij identificatieplaten voor de voorkant van de helm en houders voor helmen. In 1850 voegden zij brandbestrijdingsmiddelen toe aan hun assortiment en richtten hun eigen bedrijf op: Cairns & Brother Inc.

Toen Gratacap in 1869 met pensioen ging, verkocht hij zijn groeiende bedrijf aan de gebroeders Cairns. Hun bedrijf werd later overgenomen door de volgende generatie: Edward en Irving Cairns. Zij dienden in 1876 een octrooiaanvraag in voor de brandweerhelm.

Brandweerhelm in Europa

Tijdens de ontwikkeling van de brandweerhelm in Amerika stond men in Europa ook niet stil. Tijdens de oprichting van de Edinburgh Fire Engine Establishment in 1825 was het James Braidwood die vond dat hoofdbescherming een essentieel onderdeel moest zijn van de uitrusting bij de brandweer. Hij koos ook voor een leren model, maar in tegenstelling tot zijn Amerikaanse collega’s plaatste hij een kam bovenop de helm. Na verloop van tijd werden deze helmen door meerdere brandweerkorpsen in Engeland overgenomen.

Kapitein Massey Shaw, die James Braidwood opvolgde, wilde in 1866 de helm verbeteren. Hij reisde door Europa om inspiratie op te doen en besloot een model te ontwikkelen dat was gemaakt van messing. Dit materiaal werd ook door de Fransen gebruikt voor hun brandweerhelmen. Langzaam maar zeker werd dit type helm in meerdere Europese landen overgenomen.

Toen aan het begin van de twintigste eeuw steeds meer elektriciteitsdraden werden gebruikt, moest men afscheid nemen van de messing helm. Deze kon in combinatie met elektriciteit immers leiden tot ernstig letsel of zelfs de dood. De nieuwe helmen werden gemaakt van rubber of kurk en vaak geel geschilderd zodat brandweerlieden goed zichtbaar waren.

Nieuwe materialen en voorzetstukken

Bij het Amerikaanse Cairns & Brother Inc. ontdekte men dat andere materialen mogelijk beter beschermden. In 1920 werd leer ingeruild voor aluminium en werden er steeds meer verschillende modellen geïntroduceerd. Pas in de jaren ’40 en ’50 werd een speciale structuur aan de helm toegevoegd om het hoofd beter te beschermen. In 1962 werden helmen geïntroduceerd die waren gemaakt van polycarbonaat. Dit materiaal wordt tegenwoordig ook veel gebruikt in veiligheidsschoenen als alternatief voor de stalen neuzen.

In Europa stapte men uiteindelijk ook over op aluminium, maar dit gebeurde pas in de jaren ’50. Frankrijk was het eerste land dat dit materiaal gebruikte in brandweerhelmen. In 1985 werd de Jet Style-helm geïntroduceerd, een model dat het hoofd, de oren en het gezicht beschermt. Deze was gemaakt van hittebestendige thermoplast en werd al snel wereldwijd populair.

Moderne brandweerhelmen 

Inmiddels worden er in zowel Europa als Amerika veel brandweerhelmen geproduceerd. Cairns & Brother Inc. werd in 2000 overgenomen door het wereldwijde bedrijf MSA-Mine Safety Application. Ondanks de overname zijn er in Noord-Amerika tot op de dag van vandaag brandweerkorpsen waar de ouderwetse leren helm nog steeds wordt gedragen. Deze “Leatherheads,” zoals ze in de volksmond worden genoemd, zijn internationaal nog steeds het symbool van de georganiseerde, civiele brandbestrijding.

Groetjes,

Aileen