Dirndl: van werkkleding tot feestkleding

Wanneer het gaat om klederdracht, dan is de dirndl altijd één van mijn favorieten geweest. De traditionele jurken worden ieder jaar volop gedragen tijdens de oktoberfeesten. We associeren de jurken dan ook vaak met feesten en het drinken van bier. Maar van oorsprong had de dirndl een ander doel. Het was namelijk werkkleding en ondertussen dé manier de sociale status van een vrouw uit te drukken. In dit artikel vertel ik je er alles over.

Oostenrijkse werkkleding 

De dirndl komt van oorsprong uit Oostenrijk. De jurk werd aan het einde van de negentiende eeuw uitgevonden voor de dirn of dirnde, een jonge vrouw die verantwoordelijk was voor het huishoudelijk werk. Ook wel een dienstmeid genoemd. Soms werd het ook gedragen door de wat armere boeren.

Qua stijl is het een combinatie van de klederdracht en dienstbodekleding die in 1870 werd gedragen. De dirndl bestaat uit een jurk, een blouse en een schort. De traditionele modellen hebben een zak aan de voorkant of zijkant, verborgen onder het schort. Zo konden vrouwen makkelijk spullen bij zich dragen. De kleurcombinatie en functionaliteiten lieten zien uit welke sociale klasse en regio de draagster afkomstig was. 

Naast werkkleding voor jonge vrouwen in landelijke gebieden was de dirndl van 1870 tot 1880 ook populair in de steden. Daar werd hij vaak gedragen als zomerse jurk. Maar na de Eerste Wereldoorlog werd het kledingstuk pas echt een groot succes. Het bleek namelijk een goedkoper alternatief te zijn voor de dure en bewerkte historische dameskleding.

Tijdens het Derde Rijk (1933-1945) veranderde de uitstraling van de dirndl. Bij het bovenlijf kwam er plaats voor een lint met als doel om de taille in te snoeren. De armen hoefden niet meer bedekt te worden en de kraag mocht open gedragen worden. Hierdoor kreeg de jurk een meer erotische uitstraling. Dit was het begin van de stijl die je tegenwoordig bij moderne dirndls ziet. 

Plaatsing van de strik

Naast de functionele kant was de dirndl ook van belang om als vrouw te laten zien of je openstond voor een man. Dit deden ze door middel van het lint van het schort, die werd vastgemaakt met een veterknoop (Schleife). De plaatsing van de strik vertelde de relationele status van de vrouw. 

• Wanneer de strik aan de linkerkant van de draagster zat, dan was zij vrijgezel
• Een strik aan de rechterkant betekende dat zij getrouwd, verloofd of zich op een andere manier had verbonden met een man
• Vrouwen die weduwe waren droegen de strik aan de achterkant 
• Maagden hadden een strik aan de voorkant, in het midden

Dirndl: van werkkleding tot feestkleding

De dirndl wordt vandaag de dag nog steeds gedragen in met name Oostenrijk en het Duitse Beieren. In deze omgevingen zie je hem vaak voorbij komen tijdens de wintersport in restaurants, berghutten en après-ski bars. Het wordt dan vaak gedragen door het vrouwelijk personeel. 

Sinds de jaren 90 zijn de dirndls ook populair bij Oostenrijkse en Duitse feesten. Maar daar zien ze er vaak wel iets anders uit dan wanneer ze gedragen worden tijdens het werk. De modellen zijn meestal zeer laag uitgesneden waardoor er een decolleté ontstaat. Soms zelfs zonder blouse. Om het geheel wat feestelijker te maken worden de dirndls vaak versierd. Je ziet jurken met pailletten, glitters en borduursels. En anno 2022 hoeven er echt geen nette schoenen meer onder. Steeds meer dames dragen een sportieve sneaker onder deze klederdracht. 

Mocht je meer willen weten over hoe de dirndl tegenwoordig wordt gedragen, check dan dit artikel met Maaike Meerman. Ik interviewde haar in 2019 over de rol die de dirndl speelt tijdens haar werk als reisbegeleider in Oostenrijk. 

Groetjes,

Aileen

* Dit artikel betreft een samenwerking. Lees voor meer informatie mijn disclaimer.