De vrouwelijke, Oekraïense militairen. Het is een groep die aan het begin van de oorlog klein begon, maar inmiddels gaat het om bijna 50.000 vrouwen. In eerste instantie kregen zij vooral uniformen vanuit vrijwilligersorganisaties en andere landen, want er waren nog geen militaire uniformen die gemaakt waren voor hun lichaam. Maar na flink wat inspanningen van de Oekraïense overheid zijn die er nu wel.
En toch blijken de uniformen voor vrouwelijke militairen in Oekraïne nog steeds een hoofdpijndossier te zijn. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat de realiteit niet zo rooskleurig is als de media ons doet geloven. Wat gaat er precies mis en wat kunnen we hiervan leren? In dit artikel vertel ik er alles over.
De uniformen voor vrouwelijke militairen in Oekraïne
Er is al een hoop geschreven over de uniformen van vrouwelijke militairen in Oekraïne. Want er is ook nogal wat gebeurd op dit vlak. In het begin waren het vrijwilligers die de uniformen maakten. Maar zij zorgden ook voor zaken als medicatie, hygiëne producten en ondergoed. Want ook dit werd vanuit de overheid niet verstrekt. Door het tekort aan dames uniformen kwam de Nederlandse Defensie in actie en stuurden 64 box pallets naar Oekraïne.
Gelukkig kwam er in mei 2024 goed nieuws naar buiten. De vrouwelijke militairen in Oekraïne zouden, na twee jaar te hebben gewerkt in herenuniformen, eindelijk passende uitrusting hebben gekregen. Dmytro Klimenkov, minister van Defensie in Oekraïne, meldde trots dat 90% van de dames hun kledingpakket had ontvangen.
Nu is Statewatch, een Oekraïense organisatie die onderzoek doet naar onder andere de Defensie-uitgaven in het land, in dit dossier gedoken. Ze hebben gekeken naar de producten die zijn ontwikkeld en welke daadwerkelijk zijn uitgeleverd. Daarnaast hebben ze vrouwelijke militairen geïnterviewd om zo een beeld te schetsen van de werkelijke situatie. En die blijkt iets minder rooskleurig dan de minister van Defensie doet overkomen.
Zomer-en winteruniformen
Laten we beginnen met het zomeruniform. Er zijn in totaal 115.000 sets geleverd, waardoor alle 47.200 dames die dit nodig hebben er ten minste twee hebben ontvangen. Helaas heeft men niet goed onderzoek gedaan naar de maten, waardoor tweederde een verkeerde maat heeft ontvangen.
Voor hevige weersomstandigheden zijn er wind- en waterbestendige jassen. Deze winterkleding wordt nog steeds alleen gemaakt voor mannelijke militairen. Dit betekent dat men uitgaat van een lichaamslengte vanaf 158 centimeter, wat een stuk groter is dan de 143 centimeter die wordt gebruikt als kleinste maat bij damesuniformen. Ook de borstomtrek begint bij 84 centimeter, terwijl die bij damesuniformen begint bij 80 centimeter. Uit onderzoek onder vrouwelijke militairen blijkt dat 81,8% hierdoor niet de juiste maat draagt.
Gevolg is dat een deel van de dames de winterkleding elders koopt, wat uit eigen zak moet worden betaald. Een ander deel wendt zich tot vrijwilligersorganisaties in de hoop dat zij nog uniformen beschikbaar hebben.
Ondergoed en schoenen
De regering heeft inmiddels ook een pakket samengesteld met ondergoed voor de vrouwelijke militairen. De matenreeks loopt van XS tot en met XL. Helaas heeft slechts 42,2% van de vrouwen dit pakket ontvangen. En van diegenen die het wel hebben ontvangen, heeft slechts 10,8% de juiste maat gekregen. Dit komt onder andere omdat er bij de maatvoering geen rekening is gehouden met vrouwen die bredere heup- en borstmaten hebben. Uit de maatvoering van de uniformen (bovenkleding) is gebleken dat een groot deel van de vrouwelijke militairen dit heeft.
Ook blijkt dat slechts 10% van het bedrag dat is uitgegeven aan damesondergoed daadwerkelijk is uitgeleverd aan de vrouwen. Op 18 oktober 2024 ging het om 11.484 tops en 10.716 slips.
Bij de maten van de schoenen gaat het ook niet zo goed. Zo zijn er te weinig winterlaarzen gekocht in de meest gedragen maten (36-40), terwijl de inkoop van de kleinere maten (35-37) bij de zomerlaarzen zes keer zo hoog was. Het gevolg is dat 12,5% geen winterschoenen heeft ontvangen en 40,6% de verkeerde maat heeft. Bij de zomerschoenen heeft 23,4% geen paar ontvangen en kreeg 10,9% de verkeerde maat.
Kogelvrije vesten
Eén van de belangrijkste beschermingsmiddelen voor een militair is het kogelvrije vest. In 2024 waren er twee modellen beschikbaar die gemaakt waren voor het vrouwelijke lichaam en goedgekeurd voor gebruik. De ene was een standaardmodel van minimaal 10,5 kilo en de ander betrof een speciale, lichtgewicht versie die beschikbaar was vanaf 7,5 kilo. Deze waren smaller bij de schouders en hadden schokabsorberende kussens die aangepast konden worden naar het vrouwelijke lichaam.
Eind 2024 is gebleken dat deze modellen niet zijn opgenomen in de aanbestedingen en de inkooplijsten. Er is alleen een uniseksmodel ingekocht dat de gevechtseffectiviteit van de vrouwen vermindert. Met dit uniseksmodel is het risico op letsel bij vrouwen ook aanzienlijk groter. Het gewicht van dit kogelvrije vest varieert van 10,5 kilo bij maat S tot 15,5 kilo bij maat XL.
Bij de inkoop van de uniseksmodellen heeft men geen rekening gehouden met het feit dat veel vrouwen een kleinere maat nodig hebben. Uit onderzoek is gebleken dat 70,3% de verkeerde maat heeft en 6,3% deze helemaal niet heeft ontvangen. Ook hebben de vrouwen aangegeven dat de pasvorm niet goed is en beoordeelt 56,2% de kwaliteit van het kogelvrije vest als laag tot zeer laag.
Helmen en hygiëne
Het moge geen verrassing zijn dat er ook bij de helmen onvoldoende rekening is gehouden met de maten. Van de ondervraagde vrouwelijke militairen blijkt dat 67,8% een verkeerde maat heeft ontvangen en beoordeelt de helft de kwaliteit van de helmen als laag of zeer laag.
Op het gebied van persoonlijke hygiëne ontbreken er ook veel producten. Het ministerie van Defensie heeft 300.000 stuks zeep verstrekt, waarmee ze 8.300 militairen (zowel mannen als vrouwen) per jaar kunnen voorzien. En ook de 850.000 handdoeken blijken onvoldoende te zijn.
Voor de vrouwen zijn er specifieke behoeften zoals maandverband en extra toiletpapier. Deze ontvangen ze vaak van vrijwilligersorganisaties, omdat de overheid dit niet ter beschikking stelt.
Uniformen voor vrouwelijke militairen in Oekraïne nog steeds een hoofdpijndossier
Het is nu makkelijk om te roepen dat Defensie in Oekraïne heeft gefaald wanneer het gaat om de uitrusting voor vrouwelijke militairen. Want zo simpel is het natuurlijk niet.
Uit het onderzoek blijkt vooral dat er logistiek en procedureel gezien een hoop dingen misgaan. Zo heeft 86% van de vrouwen nog nooit iemand gezien die haar lichaam heeft opgemeten. En 40% blijkt zelf ook niet te weten wat de procedure voor de uitrusting precies inhoudt. Toch erkennen ze dat het nu beter geregeld is dan in 2023, toen men nog maar net gestart was met de damesuniformen. Maar nog steeds gaat er een hoop mis. Zo worden de spullen vaak ingekocht voordat er een inventarisatie is gedaan naar welke maten iedereen heeft. Door deze gang van zaken heeft 86% van de vrouwen het idee dat er geen rekening met hen wordt gehouden.
Ondertussen is de Oekraïense Defensie druk bezig met dit hoofdpijndossier. Op 28 januari 2025 werd bekendgemaakt dat de ontwikkeling van water- en winddichte jassen en lichtgewicht kogelvrije vesten voor dames in volle gang is. En samen met de winterkleding worden ook nieuwe sets dames ondergoed getest. Inmiddels staat er op de website van Defensie ook een maattabel waarmee militairen kunnen bepalen welke kleding en schoenmaat ze nodig hebben. Hierbij wordt er een onderscheid gemaakt tussen dames en heren. Het ministerie laat er duidelijk geen gras over groeien.
Goede uniformen voor vrouwelijke militairen zijn niet zo simpel
Het moge duidelijk zijn dat de invoering van een militair uniform voor vrouwen niet zo eenvoudig is als het lijkt. Op papier klinkt het eenvoudig, maar er komt meer bij kijken. Het vooraf opmeten van maten, vervolgens de juiste hoeveelheid inkopen en ervoor zorgen dat iedereen ook echt de uitrusting ontvangt — het zijn enkele onderdelen die cruciaal zijn wanneer je de vrouwelijke militairen optimaal wilt beschermen.
Ik hoop dat deze casus een goede les is. Niet alleen voor Oekraïne, maar ook voor andere landen. We willen allemaal geen oorlog, maar kunnen er maar beter goed op voorbereid zijn. En dat doe je door iedereen goed te beschermen.
Groetjes,
Aileen
