Defensie stuurde recent ruim 65 kuub aan materialen naar Oekraïne. Het ging niet zomaar om spullen, maar om kleding, schoenen en andere uitrustingsstukken voor vrouwelijke militairen. Want zij vechten vandaag de dag nog steeds vaak in een uitrusting die gemaakt is voor het mannelijk lichaam. En dat zorgt ervoor dat ze minder veilig zijn.
Deze actie van de Nederlandse overheid komt dan ook als geroepen. En toch blijft het een etterende wond. En is dit een pleister op een plek die veel groter is dan alleen het Oekraïense leger.
Inzamelingsactie voor vrouwelijke Oekraïense militairen
De actie begon begin maart, toen de netwerkorganisatie Vrouw en Defensie te horen kreeg dat er een tekort was aan gevechtsuitrustingen voor vrouwelijke militairen in Oekraïne. Men besloot een inzamelingsactie te organiseren. Nederlandse vrouwelijke militairen en kleinere mannen werden gevraagd om hun oude spullen te doneren.
Daar werd massaal gehoor aan gegeven. Uiteindelijk konden er 64 boxpallets gevuld worden met materialen. Defensie besloot daar één box aan toe te voegen met daarin de kleinste maat tankoverall uit eigen voorraad.
Na maanden inzamelen was het op 14 september dan eindelijk tijd om de spullen te verzenden. Voor deze gelegenheid kwam minster Kajsa Ollongren (Defensie) op bezoek bij de opslagplaats in Soestenberg. Ook de pers was aanwezig om het moment vast te leggen. Op NU.nl verscheen er een video waarin initiatiefnemer Elisabeth van Steenhoven uitlegt waarom het belangrijk is dat vrouwelijke militairen passende kleding en schoenen dragen. Zo vertelt ze dat een vrouw die te grote schoenen draagt moeilijk uit een gevechtsvoertuig kan springen en rennen omdat ze dan struikelt. Ook legt ze uit dat je de mouwen bij een te grote jas moet opstropen en daardoor moeilijker kunt richten tijdens het schieten.
Goede uniformen voor vrouwelijke Oekraïense militairen blijft een probleem
Het is niet de eerste keer dat er een initiatief ontstaat voor de inzameling van gevechtsuitrusting voor vrouwelijke militairen in Oekraïne. Begin 2022, toen de oorlog net was begonnen, was al duidelijk dat er een groot tekort was.
Een groep Oekraïense vrijwilligers richtte ‘Zemliachky’ op, een organisatie die zich bezighoudt met het inzamelen van spullen voor vrouwelijke militairen die vechten tegen Rusland. En dat gaat veel verder dan alleen kleding en schoenen. Zo hebben vrouwen in de buitenlucht eerder last van een blaasontsteking en worden ze iedere maand ongesteld. Dus zorgt de organisatie ook voor medicijnen, maandverband, tampons, beha’s en andere spullen die deze vrouwen nodig hebben.
De organisatie ontvangt dagelijks een kleine honderd bestellingen. Dat is ook niet zo gek als je je bedenkt dat het Oekraïense leger inmiddels voor een kwart bestaat uit vrouwen. In april 2023 waren het er 60.000. Zo’n 23.000 daarvan functioneerden als soldaat en ruim 7.000 dames waren werkaam als officier. Dit zijn allemaal vrouwen die hier bewust voor kiezen. Alleen mannen hebben in Oekraïne een dienstplicht. De vrouwen worden gevraagd om zich vrijwillig aan te melden.
Zemliachky is vandaag de dag nog steeds actief. De organisatie krijgt hulp vanuit het binnen- en buitenland. Inmiddels zijn er ook psychologen die hun diensten kosteloos aanbieden. Door middel van online sessies helpen zij vrouwelijke militairen die als gevolg van de oorlog last hebben van mentale problemen.
Goede uniformen voor vrouwelijke Oekraïense militairen blijft een probleem
Ik sta, net zoals de rest van Nederland, te juichen wanneer ik zie dat onze militairen de vrouwen in Oekraïne helpen. Het is een mooi gebaar. Of, zoals van Steenhoven in de NU.nl video zegt ”In een heel ver land is er een militair die aan hen denkt. Het morele aspect is net zo belangrijk als het fysieke, tastbare aspect.”
Maar, wacht even. Waarom moeten nu juist de vrouwen, die hier vrijwillig voor kiezen, zo hard werken voor hun gevechtsuitrusting? Waarom worden zij als een bijzondere groep weggezet terwijl ze een aanzienlijk onderdeel uitmaken van het Oekraïense leger? Moeten we in de media uitleggen waarom vrouwen andere kleding nodig hebben dan mannen? Dat kunnen we toch met onze eigen ogen wel zien? Wanneer je de emotie en tragiek van de oorlog loskoppelt van de situatie is het een vreemde gewaarwording.
Het heeft dan ook niets te maken met de vrouwen zelf of met de kleding. Diep van binnen weten we allemaal dat vrouwen, puur om biologische redenen, andere behoeftes hebben dan mannen. Natuurlijk worden ze ongesteld en zijn te grote jassen onhandig in de oorlog. Natuurlijk moeten de schoenen goed passen omdat ze anders struikelen. En het is vanzelfsprekend dat er voldoende medicatie moet zijn wanneer ze een blaasontsteking hebben.
Vrouwen zijn het probleem niet, maar de manier waarop er naar hen wordt gekeken. Jarenlang hebben vrouwen die behoefte hadden aan functionele werkkleding het moet doen met uniseks pasvormen. Wanneer ze vroegen om goede werkkleding, gemaakt voor hun lichaam, werden ze weggezet als ‘zeurders’ of ‘ijdeltuiten.’ Want ze zouden hierom vragen omdat ze er mooi uit wilden zien. In de ogen van buitenstaanders had het niets te maken met veiligheid, maar met de behoefte zich voor het andere geslacht aantrekkelijk te maken. Ironisch genoeg is het andere geslacht vaak diegene die dit zegt, terwijl de vrouwen zelf vooral comfortabel willen werken.
Beeldvorming in de media
Deze neerbuigende gedachte speelt niet alleen in het werkveld, maar is doorgesijpeld binnen onze maatschappij. En dat zie je nu ook terug in de media. In april publiceerde Het Parool een artikel over Zemliachky. De krant leidde het stuk in met de volgende woorden.
Het Oekraïense leger telt sinds de Russische invasie meer dan zestigduizend vrouwen. Hun komst zorgt voor praktische problemen, zoals te grote militaire outfits. Vanuit Kyiv krijgen ze hulp van Zemliachky, een organisatie die werk maakt van kleding op maat én psychologische bijstand.
Het lijkt een onschuldige inleiding, maar laat zien hoe er wordt gekeken naar deze vrouwelijke militairen. ”Hun komst zorgt voor praktische problemen, zoals te grote militaire outfits.” Ze worden neergezet als een groep die er ineens bij is en daarmee een probleem heeft veroorzaakt. Cijfers hebben echter laten zien dat er al vanaf het begin van de oorlog vrouwen werkzaam waren in het leger. In plaats van ze te omschrijven als een behulpzame groep worden ze gekoppeld aan een probleem. Feitelijk is het de omgekeerde wereld. De vrouwen zijn niet het probleem, maar de kleding. Die past niet goed genoeg en voldoet daarmee niet aan de eisen. Namelijk het beschermen en ondersteunen van de militair.
De vragen die in het artikel worden gesteld aan Kseniya Draganyuk, oprichter van Zemliachky, onderstrepen de inleiding. Zo wordt er gevraagd of vrouwen binnen het leger wel worden geaccepteerd door mannen. Opnieuw worden ze weggezet als een groep die er ineens bij is gekomen en vooral problemen veroorzaakt. Draganyuk geeft in haar antwoord aan dat het geslacht niet uitmaakt. Ze vertelt dat er mannen zijn die emotioneel gebukt gaan onder de oorlog, terwijl er ook vrouwen zijn die daar minder last van hebben. Haar woorden laten zien dat het geslacht niet zou moeten uitmaken, maar door de vraagstelling is de toon al gezet.
Oekraïense leger voor de oorlog
Nog voordat de oorlog uitbrak haalde het Oekraïense leger ook al eens het nieuws door de unieke manier waarop vrouwelijke militairen werden behandeld. In juli 2021 plaatste het ministerie van Defensie in Oekraïne foto’s op hun website om te laten zien dat het leger oefende voor onafhankelijkheidsdag. Daarop was te zien dat de vrouwelijke militairen werden getraind om de jaarlijkse parade op hoge hakken te lopen. Dit zorgde wereldwijd voor verontwaardiging. Bij navraag bleken de vrouwelijke militairen hier ook niet blij mee te zijn, maar zeiden hun best te doen. Op het moment dat de foto naar buiten kwam bleek er al een maand geoefend te zijn op de zwarte pumps.
De top van het ministerie van Defensie werd beschuldigd van seksisme en het opzettelijk beledigen van vrouwen. Maar het liep met een sisser af en al snel ging men over tot de orde van de dag.
Hoe graag ik ook zou willen spreken van incidenten, zijn genoemde situaties geen uitzondering. ”Waarom hebben ze niks gezegd?” was een veelgenoemde opmerking toen het verhaal over de hoge hakken naar buiten kwam. De praktijk leert dat het niet zo makkelijk is om je mond open te trekken richting je werkgever die verantwoordelijk is voor jouw boterham. Hoe ver wil je gaan wanneer je diep van binnen houdt van je baan of simpelweg een gezin moet onderhouden? Het zijn lastige thema’s. En ook nu wordt er met de vinger naar de vrouw gewezen. Zij had er wat van moeten zeggen.
Ik haal hierbij graag de quote van Woman Inc uit de kast. ”Fix the system, not the woman.” Vrouwen zijn niet het probleem. Het is de manier waarop wij naar hen kijken.
Groetjes,
Aileen
