Doorlekken is voor veel vrouwen één van de meest gênante dingen die kunnen gebeuren op het werk. Een koffievlek morsen is vervelend, een vlek waaruit blijkt dat je ongesteld bent is een nachtmerrie. Maar waarom doen we er zo moeilijk over terwijl de halve wereldbevolking hiermee te maken krijgt?
Ik sprak met Paula Kragten, uitgever van het online magazine Period! en schrijfster van Mooi rood is niet lelijk, over doorlekken op het werk. Waarom is het zo’n taboe? Hoe we dit op het werk kunnen doorbreken en waarom is menstruatieschaamte niet alleen een probleem van vrouwen?
Gillend op het toilet
Toen ik dertien jaar was, werd ik voor het eerst ongesteld. Ik kan het mij nog als de dag van gisteren herinneren. Ik kwam thuis van school en op het toilet zag ik voor het eerst een rode vlek in mijn onderboek. Mijn moeder had mij vanaf jonge leeftijd al veel verteld over ongesteldheid en alle producten die daarbij komen kijken. Ik wist dus meteen wat ik moest doen. Voor het eerst moest ik iets uit dat beige toilettasje pakken. Toch gilde ik even. Mijn broer, die op de bank televisie aan het kijken was, vroeg wat er aan de hand was. Iets wat verward vertelde ik hem wat er was gebeurd. Ik was, zoals mijn moeder dat noemde, een vrouw geworden.
Ik belde mijn moeder. Die avond kwam mijn vader thuis met taart en een stralend gezicht. Hij feliciteerde mij. Ik wist niet zo goed wat ik hiervan moest denken. Werd ik nu gefeliciteerd met het feit dat ik de aankomende veertig jaar maandelijks geconfronteerd zou worden met krampen en bloed?
Doorlekken als kind
Ik had altijd gehoord dat het proces een paar dagen duurde, maar dat bleek bij mij niet het geval. Ik was iedere maand ruim twee weken hevig ongesteld. Op school liep ik met groot maandverband en al snel moest ik, gedwongen door de situatie, ook tampons gebruiken. Maandverband was simpelweg niet voldoende. In de nacht sliep ik met handdoeken en zelfs deze waren vaak niet genoeg om te voorkomen dat ik doorlekte. Het was niet fijn, maar de schaamte verdween snel. Mijn moeder, die vaak de lakens moest wassen, vond het vooral vervelend dat ik er zoveel last van had.
Tot die ene dag op school. We hadden een les die twee uur duurde en halverwege was het tijd om mijzelf te verschonen. Ik stak mijn hand op en vroeg de leraar of ik naar het toilet mocht. Dat mocht niet. Ik moest even wachten tot hij klaar was met zijn verhaal. Terwijl hij rustig verder sprak brak bij mij het zweet uit. Ik moest ieder uur naar het toilet en wist dat dit niet langer meer kon wachten.
Een kwartier na mijn vraag mocht ik naar het toilet. Terwijl ik naar de deur liep hoorde ik mijn klasgenoten fluisteren. Ik draaide mij om en zag mijn vriendinnen subtiel wijzen naar mijn broek. Ik kon wel door de grond zakken. Ik was doorgelekt op mijn lichtblauwe, glanzende broek. Mijn favoriete broek, waar ik al snel afstand van moest doen. Sinds die dag liep ik de helft van de maand in zwarte broeken. Want op zwart zie je geen doorlek vlekken en dit gevoel van schaamte wilde ik nooit meer meemaken.
Waarom doorlekken op het werk zo’n groot taboe is
”De schaamte rondom menstruatie is duizenden jaren geleden ontstaan uit angst,” zegt menstruatie expert Paula Kragten. ”Men wist niet wat menstruatie was en dacht dat het met ontgifting te maken had. En wat giftig was, daar wilde mensen niet te dichtbij komen. Zelfs toen men erachter kwam dat menstruatie een onderdeel was van het voortplantingsproces, bleef het een taboe onderwerp. Daar zijn we erg in blijven hangen.”
Kragten vindt dat het klaar moet zijn met het taboe rondom menstruatie. ”Het is iets waar niet of te weinig over wordt gesproken. En wanneer vrouwen er veel last van hebben, wordt vaak gedacht dat ‘het er nu eenmaal bij hoort’. Terwijl 1 op de 5 vrouwen tussen de 35 en 55 jaar last heeft van een hevig menstrueel bloedverlies (ook wel menorragie genoemd). Dat zijn omgerekend zo’n half miljoen vrouwen in Nederland.
Bij veel vrouwen worden de klachten iedere maand erger en gaan ze pas naar de dokter als het echt mis gaat. Wanneer ze bijvoorbeeld afspraken missen omdat ze doorgelekt zijn of dagenlang ziek op bed liggen. Dat zijn vaak de momenten dat je werk begint te lijden onder je menstruatie. Je kunt simpelweg niet meer goed functioneren. Terwijl het vaak een medisch probleem is waar verschillende oplossingen voor zijn. Vrouwen moeten alleen wel naar de dokter gaan om erachter te komen waar het door komt.”
Bloedserieus
Om meer bewustzijn te creëren rondom hevige menstruaties is er op dit moment een landelijke campagne, genaamd Bloedserieus. Gedurende de maand november worden online en offline presentaties gegeven en evenementen georganiseerd.
Kragten, die meewerkt aan de campagne, benadrukt dat hevige menstruatie veel invloed heeft op het werk. ”Vrouwen die hevig menstrueren zijn altijd bang om door te lekken. Dat geeft veel stress en zorgt er ook voor dat ze constant hiermee bezig zijn. Ze nemen extra ondergoed en een broek mee naar het werk en natuurlijk tampons en maandverband. Maar dit moet ondertussen allemaal verborgen worden. Een tampon of maandverbandje op het bureaublad vindt men vaak gênant. En als er dan toch wordt doorgelekt dan doen ze er alles aan om het te verbergen. Denk aan sjaaltjes, lange vesten, zwarte broeken. Vrouwen zijn daar door de jaren heen heel creatief in geworden. Tampons worden ook verstopt in laarzen, koffiebekers en beha’s.
Daarnaast kijken ze vaak op de klok om te zorgen dat ze niet doorlekken. En vergeet niet dat er vrouwen zijn die hierdoor ieder uur naar het toilet moeten. Maar als je bijvoorbeeld arts bent of zwemdocent, dan kan dat niet altijd. Wanneer je witte werkkleding moet dragen zoals in de zorg, dan is een doorlek vlek ook nog eens extra zichtbaar. Dit zorgt voor een constant gevoel van stress.
Daarnaast hebben deze vrouwen ook nog last van lichamelijke klachten zoals krampen en hoofdpijn. Kortom: de menstruatie beheerst hun hele leven en vooral op het werk is dit vaak een probleem. Thuis is doorlekken immers niet zo dramatisch, op het werk wel. Daardoor put het vrouwen ook enorm uit.”
Tijden veranderen
Gelukkig zijn de tijden veranderd. Je ziet steeds vaker dat menstruatie producten in reclames op een positieve manier worden gepromoot. Volgens Kragten komt dit door de maatschappij en niet door de bedrijven die het promoten. ”Vroeger waren alle reclames van tampons en maandverband gericht op het verbergen van je menstruatie. Men wilde laten zien dat je kon sporten en paardrijden wanneer je hun producten gebruikt. Want dan zag je er niets van en kon je gewoon alles doen.
Maar tegenwoordig hebben mensen hier geen zin meer in. Ze willen niet doen alsof ze alles willen en kunnen tijdens hun menstruatie. Daar zijn de bedrijven in mee gegaan en daardoor zie je dat er meer focus komt te liggen op acceptatie van menstruatie. Je ziet vaker reclames over de krampen en ook bloed mag zichtbaar zijn. Vroeger was alle vloeistof die ze gebruikten in de reclames blauw. Nu wil men realistische beelden zien.
Ook de producten zijn de afgelopen jaren beter geworden. Maandverband is veel dunner en tegenwoordig kun je ook cups en menstruatie ondergoed kopen.
Wat werkgevers kunnen doen
Ondanks dat de reclames realistischer zijn en de producten verbeteren, blijft het dus een taboe. Met als gevolg dat hevig menstruerende vrouwen veel stress ervaren. Hoe kunnen we hier op de werkvloer het beste mee omgaan? Kunnen we het taboe wel doorbreken en zo ja, hoe dan? Volgens Paula Kragten is dit mogelijk, mits zowel collega’s als de werkgever hier bewust mee omgaan.
”Op de eerste plaats moeten vrouwen eens wat liever worden voor elkaar. Wanneer een collega aangeeft zich ziek te voelen door menstruatie, dan wordt het vaak weggewuifd. Men doet alsof het heel normaal is en diegene zich dus niet moet aanstellen. Maar je kunt ook aan je collega vragen waar ze precies last van heeft en aangeven dat ze misschien eens naar de dokter moet gaan. Zo erken je het probleem en bied je meteen een oplossing aan.
Werkgevers kunnen hier ook een belangrijke rol in spelen. Zorg er bijvoorbeeld voor dat er op de toiletten tampons en maandverband aanwezig zijn. Zet het niet alleen neer, maar communiceer ook duidelijk dat dit beschikbaar is. Het is een eenvoudige manier om stress bij hevig menstruerende vrouwen te verminderen. Ze voelen zich hierdoor gehoord en welkom binnen het bedrijf. ”
Open én respectvolle communicatie
Naast deze praktische kant vindt Kragten het ook belangrijk dat werkgevers het taboe niet in stand houden. ”Maak het bespreekbaar en zoek samen met werknemers naar oplossingen. Nike is een goed voorbeeld hiervan. Bij dit bedrijf mogen vrouwen thuis werken als ze ongesteld zijn. Dit zorgt ervoor dat ze vrij zijn om hierover te praten en meer ontspannen kunnen werken. Maar ik begrijp ook dat dat niet bij ieder beroep kan.
Het is ook belangrijk dat er met respect wordt omgegaan met menstruatie. Jaren geleden kwam de Duitse Lidl in het nieuws omdat medewerksters die ongesteld waren een hoofdband moesten dragen. Alleen zij mochten onbeperkt naar het toilet. Andere medewerkers mochten dit alleen in de pauzes. Gelukkig hebben ze dit snel afgeschaft. Dit is natuurlijk heel naar voor de vrouwen en de sfeer die hiermee wordt gecreëerd.”
Dit gaat niet alleen over vrouwen
Open communicatie op het werk is dus belangrijk, maar volgens Kragten moeten we hier eerder mee beginnen. ”Op school ligt de focus bij het vak biologie erg op voortplanting. Er wordt veel te weinig gesproken over menstruatie en wat hier allemaal bij komt kijken. Als het onderwerp eenmaal wel wordt besproken, dan is dit vaak gericht op meisjes.
Uit onderzoek is gebleken dat jongens niet alleen weinig weten over menstruatie, maar hier ook negatief over praten. Dit blijkt onder andere gevoed te worden door mannelijke docenten die hier grappen over maken. In vergelijking met andere landen is het beeld dat Nederlandse jongens hebben van menstruatie erg negatief. Met grapjes, die bij vaak gewoon geaccepteerd worden, blijf je dit in stand houden.
Maar dit gaat niet alleen over vrouwen. Mannen krijgen gedurende hun leven constant te maken met ongestelde vrouwen. Ze leven en werken ermee. En wanneer ze leidinggevende worden, dan is het belangrijk om te weten dat dit een belangrijk onderdeel is van de prestaties van vrouwen op het werk. En dan heb ik niet alleen over vrouwen die zich ziek melden. Dat doen vrouwen gemiddeld ‘slechts’ 3 dagen per jaar. De hormonale cyclus heeft naast de menstruatie namelijk ook invloed op de kwaliteiten van vrouwen. Het ene moment in de maand zijn ze bijvoorbeeld creatiever dan het andere moment.
Hevige menstruatie, met doorlekken als gevolg, is geen vrouwenprobleem. Het is een mensenprobleem, een maatschappelijk probleem. Een probleem dat besproken én aangepakt moet worden.”
Mocht je twijfelen of je hevig menstrueert of hier meer over willen weten, check dan de website Hevigbloedverlies.nl. Benieuwd naar het boek van Paula Kragten? Mooi rood is niet lelijk is te bestellen via o.a. Bol.com.
