Hoe kleding ervoor zorgt dat we er competent uitzien

”Ik oordeel niet op basis van het uiterlijk.” ”Het maakt mij niet uit of je arm of rijk bent, ik behandel mensen gelijk.” Het zijn zinnen die je vaak hoort. Maar is dat ook echt zo? Daar is op de Amerikaanse Princeton-University onderzoek naar gedaan. En de resultaten, die liegen er niet om…

De onderzoekers van de universiteit in New Jersey hebben bekeken hoeveel invloed de economische status, of je wel of niet rijk bent, heeft op de manier waarop mensen worden beoordeeld. Hierbij ging het om een eerste indruk die mensen krijgen op basis van het uiterlijk. Kortom: vinden wij iemand meer of minder competent zodra we het idee hebben dat ze rijk of juist arm zijn?

Het onderzoek

De onderzoekers lieten vijftig afbeeldingen met gezichten beoordelen door een onafhankelijke jury. De jury moest bepalen wie er rijk of juist arm uitzagen. Hieruit werden zesendertig foto’s geselecteerd, achttien blanke mensen en achttien donkere mensen. De geselecteerde foto’s waren van ‘rijk ogende’ mensen of juist ‘armere’ mensen. Deze foto’s werden gebruikt in negen verschillende onderzoeken.

Vervolgens kreeg een andere groep respondenten de foto’s te zien en werd gevraagd om de mensen te beoordelen op basis van het uiterlijk. Hieruit bleek dat de beschrijvingen weinig van elkaar verschilden en dat er weinig zeer positieve of zeer negatieve woorden werden gebruikt. De term ‘arm’ of ‘rijk’ kwam slechts één keer aan bod bij de bijna vijfduizend woorden die werden gebruikt. 

Dezelfde groep mensen werd daarna gevraagd om de foto’s te beoordelen op basis van bekwaamheid, met een schaal van één (helemaal niet) op negen (extreem). De deelnemers kregen de gezichten heel kort te zien. Soms een seconde en soms een milliseconde. De foto’s werden, ondanks het verschil qua tijdsduur, telkens op dezelfde manier beoordeeld. 

Hoe kleding ervoor zorgt dat we er competent uitzien

In de vervolgstudies hebben de onderzoekers geprobeerd om de deelnemers te beïnvloeden. Zo werd onder andere de kleding van de mensen op de foto’s vervangen of werd de deelnemers gevraagd om de kleding te negeren. Ook werd er één keer het inkomen van de mensen op de foto’s gedeeld en werden er nieuwe gezichten gebruikt. Telkens werden de deelnemers gevraagd welke personen bekwamer zijn. 

Ondanks deze aanpassingen bleef het oordeel gelijk: wanneer er kleding werd gedragen die er ‘rijker’ uitzag, werden de personen als bekwamer beoordeeld. Ook wanneer mensen te horen kregen welk beroep iemand had, wat iemand verdiende, dat er geen relatie was tussen kleding en competentie enzovoorts, het oordeel bleef gelijk. 

Wijze lessen

Eldar Shafir, professor in gedragswetenschappen en publiek Beleid aan de Woodrow Wilson School of Public and International Affairs van Princeton, vindt het belangrijk dat het vooroordeel wordt vastgesteld. ”Weten dat er een vooroordeel bestaat is een goede, eerste stap.”

Hij is van mening dat in sommige gevallen blootstelling aan het uiterlijk moet worden vermeden. Zo zouden werkgevers kandidaten bijvoorbeeld op basis van gegevens op papier moeten beoordelen. Als voorbeeld noemt hij academische afdelingen, waarbij is gebleken dat het aannemen van kandidaten op basis van informatie op papier zorgt voor de beste wetenschappers. Ook vindt hij de resultaten van het onderzoek een goed argument voor schooluniformen.

Aan de andere kant is Shafir zich ook bewust van de negatieve gevolgen van de vooroordelen. ”Het leven in armoede zit vol uitdagingen. In plaats van respect te hebben voor de strijd, worden mensen die in armoede leven geconfronteerd met een voortdurende minachting en gebrek aan respect door de rest van de samenleving.”

Conclusie

Dat we een vooroordeel hebben op basis van het uiterlijk, dat was mij niet onbekend. Er zijn al veel onderzoeken naar gedaan. Zo blijkt het uiterlijk over het algemeen een grote rol te spelen bij de eerste indruk. Dit is zelfs het geval bij de selectie van kandidaten voor administratieve functies, waarbij iemand geen direct contact met klanten heeft. Ook het onderzoek naar de rol van merkkleding bij sollicitatiegesprekken onderstreept waar men in de Princeton-University achter is gekomen: of je er wel of niet rijk uitziet heeft invloed op hoe je wordt beoordeeld.

Ik weet uit ervaring dat veel mensen het niet willen accepteren dat we beoordelen op basis van het uiterlijk. Er zijn zelfs mensen die er boos om kunnen worden. Vaak wordt er dan gewezen naar anderen. De ander oordeelt en dat is niet oké. Zelf doen we het niet. Welnee, hoe kom je erbij?

Maar wie dit wil veranderen, moet als eerste erkennen dat het zo is. En de hand in eigen boezem durven te steken. Accepteren dat we nu eenmaal in meer of mindere mate oordelen op basis van het uiterlijk. Pas dan kunnen er maatregelen worden genomen om dit te voorkomen. Hoe vaker maatregelen worden bedacht én genomen om te kunnen oordelen op het uiterlijk, hoe minder last we ervan hebben. Ik bedoel, de ander. Wij hebben er geen last van natuurlijk. 

Groetjes,

Aileen